معاونت فرهنگی-تبلیغی مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران

راهنمای تکمیل عناوین فیش تبلیغ

1 –موضوع کلی:

منظور از موضوع کلی در فیش برداری غالبا عناوین و اسامی علوم و دانش هاست ، مانند علم اخلاق ، تاریخ ، روانشناسی ، فقه ، کلام ، فیزیک ، شیمی ، ریاضی ، جامعه شناسی و ... که معمولا در تحقیقات رایج و متداول ، موضوع و عنوانی بالاتر از این ها به کار گرفته نمی شود تا همه این عناوین در زیر مجموعه آن قرار گیرند ، اگر چه در تحقیقات پیچیده و بر طبق موضوع بندی موضوعات کلی تری از قبیل علوم اجتماعی ، علوم عملی ، علوم خالص ، دین و ... وجود دارد.

بعضی از موضوعات کلی به ترتیب الفبائی عبارتند از :

1 –اخلاق                                  2 –ادبیات                                            3 –ادیان و مذاهب و فرقه ها

4 –اصول فقه                              5 –اقتصاد                                           6 –انساب و شجره شناسی

7 –انسان شناسی                      8 –باستان شناسی                             9 –بازرگانی

10 –پزشکی                             11 –تاریخ                                           12 –تراجم و سرگذشتنامه ها

13 –تعلیم و تربیت                      14 –جامعه شناسی و مسائل اجتماعی   15 –جغرافیا

16 –حدیث و درایه                       17 –حقوق                                         18 –رجال(راوی شناسی)

19 –روان شناسی                      20 –زبان(شناسی)                              21 –عرفان

22 –علوم سیاسی                     23 –علوم قرآنی                                  24 –علوم نظامی

25 –فقه(فروع دین)                     26 –فلسفه                                       27 –کشاورزی

28 –کلام وعقاید                        29 –مدیریت                                        30 –مکاتب(فلسفی)

31 –نجوم وهیئت                      32 –ورزش و تربیت بدنی                         33 –هنر

2 – موضوع عام:

موضوع عام عبارت از موضوعاتی جزئی هر موضوع کلی است که تمام آنها زیر مجموعه عنوان جامع موضوع کلی قرار می گیرند مثلا  موضوعات اخلاص ، تواضع ، توبه ، زهد ، تقوا و ... همگی موضوعات جزئی هستند که زیر مجموعه عنوان جامع موضوع کلی اخلاق قرار می گیرند.

3 – موضوع خاص:

موضوع خاص عبارت از موضوعاتی جزئی هر موضوع عامی است که تمامی آنها زیر مجموعه عنوان جامع موضوع عام قرار می گیرند مثلا موضوع عام تقوا دارای موضوعات خاصی از قبیل تعریف تقوا ، ارزش و اهمیت تقوا ، آثار و فواید تقوا ، عوامل وموانع متقی شدن ، صفات متقین و ... است که تمامی آنها زیر مجموعه عنوان جامع موضوع عام تقوا قرار می گیرند.

4 – موضوع اخص: موضوع اخص یا خاص ترعبارت از موضوعاتی جزئی هر موضوع خاصی است که تمامی آنها زیر مجموعه عنوان جامع موضوع خاص قرار می گیرند مثلا موضوع خاص آثار و فواید تقوا ، دارای موضوعات اخصی از قبیل آثار و فواید معنوی، آثار و فواید اجتماعی ، آثار و فواید اقتصادی و ... است که تمامی آن ها زیر مجموعه عنوان جامع موضوع خاص آثار و فواید تقوا واقع می شوند.

5 – خلاصه فیش:

در این قسمت خلاصه ای کوتاه و گویا از مطالب فیش ارائه می شود؛ به گونه ای که خواننده بتواند با مطالعه آن بفهمد که محتوای فیش چیست؟ دقت و ظرافت در نوشتن خلاصه ، حائز اهمیت است ؛ مخصوصا از این جهت که گاهی افراد دیگری غیر از نویسنده ممکن است بخواهند از آن استفاده کنند.

6 – مناسبت:

عمده مطالب و محتواهای تبلیغی اختصاص به زمان خاص ندارند و در هر مناسبتی می توان از آنها بهره برد ، اما برخی از موضوعات فقط در مناسبتهای خاص قابل عرضه می باشند و یا مناسبتهای خاصی برای ارائه آنها مناسب تر است.چنانچه محتوای فیش برای هر زمان و مناسبتی قابل عرضه باشد ، در مقابل گزینه مناسبت می نویسیم (عمومی) و در صورتی که اختصاص به مناسبت خاص داشته و یا برای مناسبتی اولویت خاص دارد ، نام آن مناسبت را ثبت می کنیم ، مثلا می نویسیم : محرم ، صفر ، ماه مبارک رمضان ، دهه فجر ، ایام فاطمیه و ... .

7 – مخاطب:

بیشتر مطالب تبلیغی را برای همه انواع مخاطبان نیز می توان بیان کرد و برای همه آنها مفید و موثر است ؛ اما برخی از مطالب برای مخاطبان خاصی اولویت بیشتری دارند و یا فقط می توان آنها را برای مخاطبان خاصی بیان کرد.

در صورت خاص بودن ، نام مخاطب را در مقابل عنوان مخاطب می نویسیم مثل: جوانان ، نوجوانان ، کودکان ، میانسالان ، با انگیزه ، بی انگیزه ، باسواد ، متخصص ، کم سواد و ... ، و در غیر این صورت در مقابل این عنوان می نویسیم: عمومی.

8 – نوع مطلب:

منظور از نوع مطلب در این جا نام ماده سخن است. یعنی: آیه ، روایت ، داستان ، حکایت ، داستان واره ، شعر ، سخن حکیمانه ، ضرب المثل ، مثال یا تشبیه ، سخن بزرگان و ... .

در صورتی که در یک موضوع اخص فیشهای زیادی تهیه کرده باشیم و بخواهیم بعضی از آنها را گزینش کرده و در منبر استفاده کنیم ، برای رعایت تنوع می توانیم با نگاه به این گزینه ، انواع مواد را استخراج کرده کرده و از آنها بهره بگیریم.

 9 – نمایه: اغلب مطالبی که در یک برگه فیش نوشته می شوند ، در چند موضوع و سخنرانی جداگانه قابل استفاده هستند. دلیل این امر این است که نکته های فراوانی از آنها برداشت می شود و هر یک از این نکته ها به موضوع خاص یا اخصی ربط پیدا می کند.

ما غالبا از زاویه موضوع بحث خودمان به یک ماده سخن توجه می کنیم و از نکات دیگر قابل استفاده در آن غفلت می کنیم.

به بیان دیگر محتوای یک فیش به چند موضوع خاص یا اخص ربط پیدا می کند ؛ گرچه ارتباط آن به یک موضوع خاص ممکن است قوی تر و صریح تر باشد. معمولا عنوان موضوع مرتبط را در مقابل عنوان موضوع خاص می نویسیم ؛ اما برای اینکه در منبرهای دیگر نیز از این فیش استفاده کنیم ، نام موضوعات خاص یا اخص دیگری که به این فیش ربط دارد را نیز در بخش نمایه ها می آوریم . در واقع نمایه ها ، موضوعات اخص دیگری هستند که محتوای این فیش در آنها هم کارآیی دارد.

10 – منبع:

در مقابل عنوان منبع باید آدرس کامل مطلبی که در فیش تدوین شده است آورده شود. منبع فیش ممکن است یکی از موارد زیر باشد که در هر مورد باید به ترتیبی که بیان می شود به صورت کامل آدرس داد.

الف) کتاب: نام کتاب ، نام نویسنده ، نام مترجم ، نام ناشر ، محل نشر ، سال نشر ، نوبت چاپ ، شماره جلد ، شماره صفحه.

ب) قرآن کریم: نام سوره ، شماره سوره ، شماره آیه.

ج) مطبوعات: نوع جریده (فصلنامه ، ماهنامه ، هفته نامه ، روزنامه و ...) ، نام جریده ، شماره جریده ، تاریخ نشر ، نام نویسنده ، صفحه.

د) اینترنت: آدرس سایت ، نام سایت یا وبلاگ ، نام نویسنده ، تاریخ ارائه ، توضیحات خاص.

هـ) CD: نام CD، نام تولید کننده ، شماره نگارش CDتوضیحات خاص.

و) نقل قول: نام گوینده ، مکان ارائه مطلب ، مناسبت بیان مطلب ، تلفن گوینده در صورت امکان ، ایمیل گوینده در صورت امکان ، تاریخ بیان مطلب.

تذکر: دقت داشته باشیم که مطالب باید از منبع دست اول تهیه شوند و هر یک از موارد فوق در شرایط خاصی می تواند دست اول باشند.

11 – برداشت:

اصول و فنون برداشت نویسی

الف – برداشت نویسی از آیات :

همانطور که می دانید قرآن کتاب کامل الهی است که محدود به زمان نمی شود و تا قیامت کلام استوار است  و در همه زمانها می توان تفسیر جدیدی را به روز خلق نمود به همین خاطر علمای تفسیر تاکنون تفاسیر متعددی را ارائه نموده اند که هر کدام در نوع خود ممتاز است. بنابراین برداشت از یک آیه؛ با درک صحیح از کلمات و احوال آیات و پیدا کردن مسائل مستحدثه روز در آیینه قرآن کار زیبا و مخاطب پسند است چرا که مشکلات روز انسان در قرآن دست یافتنی شده را از بی راهه تشخیص داده می شود.

برای آنکه بتوان برداشت صحیح به روز و پر محتوایی را از یک آیه ارائه نمود بایستی مواردی را به عنوان «اصول و فنون برداشت نویسی آیات» رعایت و بادقت آنها را بکار گرفت.

1. آشنایی با ترجمه و تفسیر آیات.
2. تفکیک جملات در آیه و توجه به معنای هر جمله.
3. توجه به کلماتی که در جمله دارای بار معنایی هستند.(تفکیک مفردات جمله)
4. توجه به رابطه نتیجه آیه(جمله پایانی آیه) با جملات ماقبل و آیات قبل و به عبارتی توجه به جایگاه آیه در منظومه آیات.
5. توجه موضوعی به آیه.
6. توجه به آیات موضوعی دیگر که ممکن است تفسیر، توضیح، تأیید و یا نسخ آن آیه باشد.
7. دانستن ارتباط آیه با روایات.
8. مطالعه شأن نزول و سبب نزول آیه.
9. ارتباط آیه با اقتضائات زمانه.
10. توجه به مناسبتهای ایام و تبلیغی بودن آیه.
11. دانسن جایگاه کلمات به لحاظ ادبی در جمله.
12. توجه به التفاتهای آیات.(خطابها)
13. ریشه یابی لغات.
14. توجه به فرهنگ زمان نزول آیه

*[آیه 37/توبه: إِنَّمَا النَّسِي‏ءُ زِيادَةٌ فِي الْكُفْرِ. نسیء در فرهنگ زمان جاهلی تغییر دادن ماههای حرام است نه به معنای فراموشی! لذا آیه می فرماید: تغيير دادن ماههاى حرام كفرى است كه بر كفر آنها افزوده مى‏شود و با اين عمل افراد بى ايمان در گمراهى بيشتر قرار مى‏گيرند

مشرکان در يك سال ماهى را حلال مى‏شمرند، و سال ديگر همان ماه را تحريم مى‏كنند تا به گمان خود آن را با تعداد ماههايى كه خدا تعيين كرده تطبيق دهند يعنى هر گاه يكى از ماههاى حرام را حذف مى‏كنند ماه ديگرى را به جاى آن مى‏گذارند تا عدد چهار ماه تكميل شود!]

*حضرت علی ع: المرءة عقرب.در ادبیات فارسی ما چشم زنبوری نشان از لطافت و نفوذ معشوق در قلب عاشق است و در زمان حضرت لطافت و نرمی به نیش عقرب تشبیه بوده است و لذا منظور این است که زن موجودی لطیف و مهربان و ... است.

1. توجه به قواعد معانی، بیان و بدیع.

*لا يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ في‏ سَمِّ الْخِياط(اعراف/40). هیچ علاقه ای بین شتر و نخ سوزن نیست بنابراین در معنای جمل که نگاه کنیم می بینیم به معنای طناب بکار رفته است.

1. توجه به اشتراکهای لفظی و معنوی و قرائنی که مقصود واقعی را می رساند.

*إِنَّا فَتَحْنا لَكَ فَتْحاً مُبيناً. لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَ ما تَأَخَّر...(فتح/1و2): ما به تو فتح مبین می دهیم که گناه تو را ببخشیم؟! آیا کسی برای بخشش گناه دیگری به او جایزه می دهد؟!

اولا غفران به معنای بخشش نبود و ذنب هم به معنای گناه نبود! دوم اینکه ذنب را به هر کاری که اثر سخت داشته باشد گویند و آن یکتا پرستی در دل انسانها بود که در نظر مشرکان در گذشته و آینده گناه محسوب می شد و برای همین می خواستند پیامبر را از مکه بیرون کنند.

توجه: در اشتراک لفظی اگر منحصر در یک معنا شود همان معنا منظور است یعنی اگر منظور شیر آب است دیگر شیر پاکتی یا شیر جنگل مورد نظر نیست برخلاف اشتراک معنوی که منحصر در معنای بیان شده نیست مثلا: ضالین = یهود و منحصر در انها نیست بلکه منافقین و ... را هم شامل می شود.

1. توجه به اقتضای جمله که آیا دارای شرط است یا وصف است یا ... .
2. توجه به تکرار کلمات در آیه و در همه قرآن.
3. توجه به تقدم و تأخر کلمات در آیه.

ب –برداشت نویسی روایات: مانند برداشت برداری از آیات می باشد.

ج – برداشت نویسی ازشعر:

1. توجه به شاعر و شخصیت شناسی اواز حیث افکار و عقاید( که آیا از خم که استفاده کرده شارب خمر است یا منظور عرفان اوست مثل امام راحل، مولوی که صوفی است یا حافظ است)
2. شناخت فرهنگ زمانی و مکانی که شعر در آن صادر شده است. زمان قاجار، یا زمان انقلاب.
3. حالات کسی یا چیزی که شعر نسبت به او یا درباره او بیان شده است: ناصرالدین شاه ،امام (چه بسا شاعر معانی دو پهلو از کلمات داشته باشد)
4. توجه به معنای لغات زمان سرودن شعر
5. توجه به فرهنگ واژگان و زبان و لهجه شاعر.
6. توجه به صنایع ادبی(معانی بیان و بدیع)
7. توجه به انواع شعر که غزل است یا قصیده است، حماسی، یا ... .
8. دانستن سبکهای مختلف خراسانی ، هندی و عراقی
9. توجه به هماهنگی یا ناهماهنگی شعر با معارف دینی.
10. توجه به شأن صدور شعر(وقایع و حوادثی که در حالات و روحیه شاعر تأثیر گذار بوده است)

د – برداشت نویسی از داستان:

1 –تطبیق داستان با آیات و روایات و یا معارضه آنها با یکدیگر.

2 –این که چقدر این داستان با احکام و اعتقادات و اخلاق اسلامی سازگار است.(مثل جریان پیامبر(ص) و قصاص مرد عرب در آخرین روزهای حیات پیامبر(ص)).

3 –مستند بودن یا نبودن و میزان اعتبار سند.

4 –شخصیتهای اصلی داستان.

5 –توجه به زمان و مکان وقوع داستان.

6 –پیامدهای داستان.

7 –توجه به گره های داستان.

8 –توجه به برداشتهایی که ایجاد شبهه می کند.

9 –برداشتهای روشی.

هـ – برداشت نویسی از طنز و لطیفه:

کتاب پژوهشی درباره طنز در شریعت و اخلاق صدا و سیما

در لغت فکاهی طنز ، جک ، چرند و پرند همه یک معنا دارد ولی در لطیفه  بیان خوشی که ملائم طبع است و گاهی همراه با پند و اندرز است . ولی طنز بیان خوشی که همراه با نیش است مثل فیلم مارمولک.

1 –میزان تطابق با آیات و روایات و اعتقادات و فرهنگ شیعه.

2 –توجه به فرهنگ و آداب و رسوم مردمانی که آن لطیفه در میان آنها رایج است.

3 –توجه به گویش محلی و الفاظ خاص مندرج در لطیفه که آن را ملائم با طبع می کند.

4 –زمان و مکان صدور لطیفه.

5 –ارتباط لطیفه با آیات و روایات.

6 –توجه به کنایه ها و استعاراتی که در لطیفه وجود دارد.

7 –توجه به تضادی که خمیر مایه اعجاب و در نتیجه ملاحت در لطیفه شده است.

8 –توجه به اثار مثبت و منفی بیان لطیفه در مکانها و زمانها و برای افراد مختلف.

9 –توجه به گره های لطائف با نیاز و احساس و گرایش و رفتارهای مخاطب.

10 –توجه به لهجه و نحوه گویش بیان کننده(نکته روشی).

و – برداشت نویسی از نقل قول:

1 –شخصیت گوینده.

2 –انطباق یا عدم انطباق با معارف اسلامی(دین).

3 –زمان ومکان نقل قول.

4 –مخاطب نقل قول.

5 –هدف از بیان نقل قول.

6 –مستند بودن.

7 –مستدل بودن.

8 –علمی بودن.

9 –شبهات احتمالی بخاطر بیان نقل قول.

10 –صحت یا عدم صحت نقل قول.

ز – برداشت نویسی از ضرب المثل:

1 –خواستگاه ضرب المثل: توجه به حکایت و ماجرائی که موجب پیدایش ضربالمثل شده است.

2 - ضرب المثل ها تک ملیتی و چند ملیتی هستند.

3 - ضرب المثل ها برگرفته از قرآن و احادیث و سنت هستند(مطابقت و عدم مطابقت با قرآن و روایات).

4 –آیا ضرب المثل با معارف دینی سازگار است یا نیست؟

5 –صحت یا عدم صحت محتوای ضرب المثل (خواهی نشوی رسوا همرنگ جماعت شو –می بخور منبر بسوزان مردم آزاری نکن).

6 –زمان و مکان وقوع ضرب المثل.

7 –نوع ارتباط دادن ضرب المثل با مخاطبان مختلف –به کجای نیاز مخاطب ارتباط داده می شود؟

8 –میزان تاثیر گذاری در احساس ، اندیشه و رفتار مخاطب.

9 –قابلیت بیان در سخنرانی را دارد یا خیر؟

10 –موضوعات و مواردی که این ضرب المثل در آن کاربرد دارد(موارد کابرد).

11 –مخاطبانی که می شود ضرب المثل را برای آنها بیان کرد.

نمونه فیش آیه

فیش تبلیغ

نمونه فیش روایت

نمونه فیش شعر

فیش تبلیغ